Vì sao cần triển khai ngay dự án?
CHKQT Long Thành đã được Thủ tướng chính phủ phê duyệt trong Quy hoạch mạng CHK Việt Nam từ năm 1997 tại Quyết định số 911/1997/QĐ-TTg ngày 24/10/1997. Đây là bản qui hoạch được tổ chức triển khai rất nghiêm túc, khách quan, khoa học của Tổng cục HKVN và bộ tư lệnh không quân trong 5 năm từ 1992 đến 1997 và đã được Hội đồng thẩm định Quốc gia làm việc trong 2 tháng trước lúc trình Chính phủ phê duyệt. Đó là kết quả làm việc của 37 tổ chức nghiên cứu chiến lược, nghiên cứu triển khai, các cơ quan, đơn vị và 67 nhà khoa học hàng đầu của Việt nam trong lĩnh vực Cảng hàng Hàng không và các lĩnh vực liên quan. Bản qui hoạch này cũng được 2 Giáo sư , Tiến sỹ khoa học - viện sỹ viện hàn lâm khoa học Liên bang Nga trước đây công tác tại viện GTVT Ukraina tham gia thẩm định và đóng góp ý kiến. Chúng tôi coi đây là một công trình khoa học công phu nhất, có tính lý luận và thực tiễn cao nhất từ trước đến nay về qui hoạch hệ thống CHK, SB Việt nam. Các kết quả của nó đã đã được kiểm nghiệm qua thời gian và đã trở thành căn cứ có pháp lý làm cơ sở cho công tác xây dựng chiến lược, kế hoạch 5 năm, hàng năm của ngành HKVN trong suốt thời gian qua.
Kết quả đề án qui hoạch: Đề án đã khảo sát đánh giá hiện trạng, dự báo nhu cầu phát triển, qui hoạch toàn mạng, qui hoạch định hướng một số CHK, SB quan trọng, đưa ra kế hoạch đầu tư xây dựng, phân kỳ đầu tư theo tiến độ thời gian cho toàn hệ thống CHK, SB Việt nam, đưa ra các kiến nghị: lập đăng bạ sân bay, xây dựng cơ sở dữ liệu CHK, SB , đào tạo nguồn nhân lực, xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, qui trình qui phạm …
Sự đúng đắn của bản Qui hoạch này đã được tiếp tục được khẳng định tại Quyết định số 21/QĐ-TTg ngày 08/01/2009 của Thủ tướng Chính phủ v/v Quy hoạch phát triển giao thông vận tải hàng không giai đoạn đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030. Trong các Quyết định nói trên Cảng HKQT Long thành đều được đánh giá ở mức ưu tiên đầu tư xây dựng và được xác định là CHKQT lớn nhất Việt nam và là CHKQT trung chuyển của khu vực và thế giới. Theo kế hoạch triển khai thực hiện qui hoạch thì năm 2005 CHKQT Long thành đạt công suất vận chuyển 1,5 triệu hành khách/năm..
Như vậy cả về nhu cầu thực tế và cơ sở pháp lý đã có, việc đầu tư xây dựng CHKQT Long thành là cầp thiết mang tầm chiến lược đã được tính toán cân nhắc thận trọng từ hơn chục năm trước.
Cần nói thêm là khi tiếp quản Nha hàng không Việt nam, tài liệu cũ cho thấy chính người Mỹ đã giúp đỡ chính quyền Sài gòn khảo sát, thiết kế qui hoạch sân bay Long thành từ cuối năm 1973 đầu năm 1974 để triển khai xây dựng vào năm 1975 nhưng vì chiến sự căng thẳng nên kế hoạch đó đã không thành. Điều đó cho thấy nhu cầu xây dựng CHK Long thành là rất thực tế từ những thập kỷ 70 của thế kỷ trước xét từ nhiều phía.
Trong tình hình mới hiện nay, khi mà Việt nam đang đứng trước những vận hội lớn: Hiệp định xuyên Thái bình dương TPP đang đàm phán sắp được ký kết vào cuối năm nay; Hiệp định kinh tế với khối cộng đồng chung châu Âu mà Việt nam đang được ưu tiên; Hiệp định Kinh tế Á-Âu với Nga đang gấp rút chuẩn bị ký kết trong tháng 5 này; hiệp định thương mại Việt Nam- Hàn Quốc vừa được ký kết... các nhà đầu tư quốc tế đang ồ ạt tìm đến Việt Nam để đầu tư sinh lợi…thì nhu cầu đầu tư xây dựng CHKQT TC Long thành lại càng cấp thiết hơn bao giờ hết.
Căn cứ theo các quyết định nêu trên, thực tế phát triển của ngành HKVN và nhu cầu phát triển kinh tế của đất nước hiện nay thì việc đầu tư xây dựng CHKQT Long Thành là rất cần thiết cần phải khẩn trương triển khai vì đã hơi muộn.
Tại sao vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau?
Như chúng ta đã biết, mặc dù các cơ sở lý luận và thực tiễn về cơ bản đã khá rõ ràng, các căn cứ pháp lý đã tương đối đầy đủ nhưng cho đến nay vẫn còn nhiều ý kiến từ băn khoăn, lo lắng đến phản đối, có ý kiến kịch liệt phản đối dự án đầu tư xây dựng CHKQT Long thành. Tại sao? Theo chúng tôi, nhìn thẳng vào sự thật thì có các nguyên nhân sau đây:
1.Công tác kiểm tra, xử lý việc thực hiện triển khai qui hoạch các ngành kinh tế quốc dân nói chung của cả nước trong một thời gian dài vừa qua đã không được duy trì nghiêm túc, nhiều mảng qui hoạch bị phá vỡ một cách tùy tiện từ công nghiệp, nông nghiệp, lâm nghiệp đến khai thác khoáng sản, du lịch, sản xuất xi măng, sắt thép… Ngành GTVT nói chung và chuyên ngành HKDDVN cũng không tránh khỏi thực tế chung đó. Hiện tượng các tỉnh đều muốn có CHK, SB, tư duy nhiệm kỳ, cục bộ địa phương, lợi ích nhóm, cơ chế xin cho… dẫn đến một số các CHK, SB đã được đưa vào đầu tư xây dựng không theo đúng trình tự phân cấp đầu tư theo qui hoạch được Chính phủ phê duyệt. Ví dụ như CHK Cần thơ đã được đầu tư xây dựng trước Long thành là chưa theo đúng như qui hoạch đề ra. (Theo qui hoạch thì CHKQT Long thành được xếp mức ưu tiên trước CHK Cần thơ nhưng thực tế là Cần thơ đã được đầu tư xây dựng trước!). Cộng vào đó là các ngành kinh tế khác liên quan cũng có tình trạng qui hoạch bị phá vỡ tương tự như vậy đã tác động thêm vào làm cho việc khai thác vận tải Hàng không tại các CHK,SB mới đầu tư xây dựng chưa mang đến hiệu quả rõ rệt, thậm chí có CHK, SB đầu tư rất lớn theo tiêu chuẩn quốc tế nhưng khai thác với hiệu quả thấp trông thấy như Cần thơ. Đó là một thực tế !
2. Trong lúc đó hiện tượng một số CHK, SB bị lấn chiếm làm sân goal, dịch vụ nhà nghỉ, các dịch vụ khác…khá trầm trọng càng gây bức xúc trong dư luận xã hội. Vì cá lý do nói trên đến nay nghe tin đầu tư xây dựng CHKQT Long thành thì lập tức đã gây hiệu ứng không thuận lợi. Đó là phản ứng rất tự nhiên của người dân. Bên cạnh đó công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức cho cộng đồng đã không được tiến hành thường xuyên, liên tục với mức độ cần thiết tối thiểu. Người dân thiếu thông tin trầm trọng. Ngoài ra còn nhiều nguyên nhân khác rất đa dạng và phức tạp mà mọi người đều biết nhưng cũng không nhất thiết phải nói ra tại hội thảo này! Cọng vào đó là một số khó khăn của đất nước như nợ xấu, nợ công…Tất cả những thứ đó đã quện lại với nhau tạo thành rào cản khá lớn trong tình cảm, tư duy và nhận thức của một bộ phận dân chúng đối với việcủng hộ đầu tư xây dựng CHKQT TC Long thành.
Đó là lý do chính vì sao việc đầu tư xây dựng CHKQT Long thành chưa nhận được sự đồng thuận cao trong xã hội.
3. Cần thiết có cách nhìn khách quan, trung thực và xây dựng:
Tuy nhiên chúng ta không thể vì cái sai đã xẩy ra trong quá khứ để giải quyết sai bài toán hiện tại và tương lai của đất nước. Đây là hai vấn đề khác nhau đòi hỏi các cấp lãnh đạo và nhân dân ta phải xử lý một cách tỉnh táo và sáng suốt! Một đất nước có vị trí địa chính trị chiến lược quan trọng nằm trên trục các đường bay quốc tế Đông –Tây, Nam-Bắc với tần suất cao, một quốc gia nằm trong khu vực có dự báo mức tăng trưởng vận tải hàng không cao nhất thế giới trong thế kỷ 21, một trung tâm văn hóa du lịch, thương mại… lớn của khu vực và thế giới như thế mà chưa có một CHKQT TC tầm cở khu vực và quốc tế là một thiệt thòi lớn trong nhiều mặt trước cộng đồng quốc tế!.
Trong tình hình dư luậnvới thông tin đa chiều rất phức tạp như vậy, chúng ta rất phấn khởi và tin tưởng khi được nghe kết luận của BCH TƯ Đảng tại kỳ họp vừa qua về đầu tư xây dựng CHKQT Long thành:“Trung ương tiếp tục khẳng định sự cần thiết, đúng đắn của chủ trương đầu tư xây dựng Cảng hàng không trung chuyển quốc tế Long Thành; coi đây là dự án đặc biệt quan trọng cấp quốc gia, có ý nghĩa to lớn đối với sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. Trung ương yêu cầu trong quá trình nghiên cứu, tiếp tục hoàn thiện Dự án, cần lưu ý xác định rõ những tiêu chí, điều kiện tiền đề để trở thành một cảng trung chuyển hàng không quốc tế trong điều kiện cạnh tranh gay gắt giữa các sân bay trung chuyển quốc tế trong khu vực Đông Nam Á. Tính toán kỹ hiệu quả đầu tư, lộ trình, phân kỳ đầu tư sao cho khả thi, phù hợp với tình hình phát triển của ngành hàng không Việt Nam và khả năng huy động nguồn lực cho đầu tư, phát triển”
Đó là kết luận đúng đắn và sáng suốt với cách nhìn khách quan, trung thực và xây dựng!
Về tư vấn, phản biện, đánh giá dự án:
1. Cần thiết làm tốt công tác tư vấn, phản biện:
Mặc dù việc đầu tư xây dựng CHKQT Long thành là cần thiết, tuy nhiên, trong hiện trạng kinh tế, việc đầu tư cũng là một bài toán khó về nhiều mặt, nhất là về mặt kinh phí. Để giúp cho quá trình xây dựng luận cứ chứng minh tính cần thiết của dự án, cần phải có các tổ chức tư vấn có tư cách pháp nhân độc lập cả quốc tế và Việt Nam chính thức thẩm định một cách khách quan tính chính xác và khoa học của các luận cứ theo đúng quy định về quản lý đầu tư, xây dựng cơ bản của Nhà nước và đặc thù của việc xây dựng một CHKQT, nhất là một CHKQT trung chuyển mang đặc trưng của thế kỷ 21.
Để đánh giá và kết luận sau khi xem xét ý kiến của hai phía ( Bên lập dự án và bên tư vấn phản biện) và các chuyên gia độc lập khác thông qua các hội thảo, các diễn đàn… Nhà nước cần có một tổ tư vấn độc lập để tư vấn cho Nhà nước đánh giá thẩm định tính khách quan, đúng đắn của dự án. Tổ tư vấn này sẽ lắng nghe, tổng hợp, so sánh, phân tích, đánh giá từ nhiều phía một cách khách quan để đưa ra kết luận cuối cùng trình Quốc hội phê duyệt dự án khả thi.
2. Một vài lưu ý:
2.1. CHKQT trung chuyển của thế kỷ 21 có đặc trưng gì? Là trung tâm vận chuyển HK, trung tâm kinh tế, tài chính, trung tâm ngoại giao, buôn bán thương mại, trung tâm văn hóa thể thao vui chơi giải trí, (nhà hát, nhà chiếu phim, sân bóng chuyền, bó rổ trong nhà…); Là Trung tâm vận chuyển HK nó có thể thực hiện các dịch vụ vận chuyển quốc tế các loại hàng hóa HK, tiếp nhận; phân phối kịp thời, chính xác, an toàn hàng hóa, hành lý của hành khách tại các nút giao nhau của các tuyến bay quốc tế theo tiêu chuẩn công nghệ- kỹ thuật đẳng cấp hàng không quốc tế của một CHKQT trung chuyển… Đó là một tổ hợp công nghệ hàng không phức hợp tiên tiến và hiện đại!
2.2. Về cạnh tranh:
Các hãng hàng không Việt Nam bao gồm hãng hàng không quốc gia Vietnam Airlines và các hãng hàng không khác đang khai thác 113 tàu bay (chưa tính 3 tàu bay Cessna sở hữu của Công ty CPHK Hải Âu): B777, A330-200, A321, A320 và ATR72. Tuổi trung bình của đội tàu bay là 6,2 tuổi. Trong số này có 43 tàu bay sở hữu (chiếm 43%), còn lại là thuê không có tổ bay. Trong giai đoạn từ nay đến năm 2020, Vietnam Airlines sẽ nhận các loại tàu bay B787, A350 và VietJet sẽ nhận A320 thế hệ mới theo các hợp đồng mua đã ký kết với Airbus. Từ tháng 6 năm 2010, Vietnam Airlines đã chính thức trở thành thành viên thứ 10 của Liên minh Hàng không toàn cầu SkyTeam.. Các hãng hàng không nội địa khác cũng đang trên đà phát triển; Dịch vụ Quản lý bay của ta đã được đầu tư lớn trong nhiều năm qua lên ngang tầm các nước trong khu vực và trên thế giới với các trung tâm điều hành bay hiện đại. Trong lúc đó ta chưa có một CHKQT trung chuyển ngang tầm với hàng không các nước trong khu vực và trên thế giới. Đó là một sự phát triển thiếu đồng bộ của ngành HKVN. Khu vực ĐNA là nơi phát triển mạnh mẽ vận tải HK trong thế kỷ 21. Vị trí địa chính trị Việt nam thuận lợi cho phát triển VTHK nhưng chỉ có thể cạnh tranh cùng hàng không các nước khi tất cả các ngành KTQD cùng nâng cao năng lực cạnh tranh. Yêu cầu bức thiết của một Việt nam với 93 triệu dân phải có ít nhất một CHKQT trung chuyển để đáp ứng nhu cầu cạnh trạnh của nền kinh tế quốc dân nói chung và của HKVN nói riêng. Cần nhấn mạnh rằng CẠNH TRANH ở đây cần được tích hợp các yếu tố tổng hợp sức mạnh của toàn ngành HKVN trong đó có vai trò của CHKQT Long thành và của cả các ngành kinh tế liên quan như du lịch, xuất nhập khẩu…đồng thời cần phải có thời gian. Trước mắt CHKQT Long thành phải được xây dựng để làm tròn nhiệm vụ là sân bay dự bị cho CHKQT Tân sơn nhất, tạo sự đồng bộ trong nội bộ ngành HKVN và góp phần tăng năng lực cạnh tranh của toàn ngành HKVN. Theo thời gian nó sẽ được phát triển thành CHKQT trung chuyển của vùng kinh tế miền Đông Nam bộ, của cả nước, tiến tới là của khu vực và quốc tế.
2.3. Về tính hiệu quả kinh tế- xã hội: Cần lưu ý rằng hiệu quả hoạt động của CHKQT Long thành nói riêng và của toàn ngành HKVN nói chung nằm trong hiệu quả liên ngành. Đây là một vấn đề lớn, phức tạp rất khó lượng hóa và phụ thuộc vào hàng loạt vấn đề quản lý từ vĩ mô đến vi mô. Chúng tôi cho rằng dự án đã công phu nghiên cứu và đưa ra những nhận định có thể chấp nhận được. Tuy nhiên để có kết luận chính xác hơn nữa, gần đúng hơn nữa chúng ta cần phải thận trọng nghiên cứu hàng loạt vấn đề liên quan. Theo chúng tôi để trả lời nhiều câu hỏi liên quan đến đầu tư xây dựng CHKQT Long thành, cần thiết phải tiến hành càng sớm càng tốt nghiên cứu các chuyên đề như danh sách kèm theo tại phụ lục số 2.(Gồm 8 nhóm với 32 đề tài nghiên cứu). Cần lưu ý rằng việc đầu tư nghiên cứu các chuyên đề đó là rất cần thiết và về kinh phí thì chẳng đáng là bao so với sự chậm trễ tiến độ, sự làm sai phải sửa chữa, thay đổi và bao điều lãng phí khác…Nhà nước, các đơn vị liên quan cần quan tâm sớm triển khai nghiên cứu làm tiền đề và chỗ dựa vững chắc cho sự phát triển CHKQT Long thành.
2.4. Về Hội KH&CN HKVN:
Hội KH&CN HKVN có 36 hội viên tập thể là các cơ quan, đơn vị chủ chốt trong ngành HKVN, không quân, công binh, các trường đại học, các viện nghiên cứu…Đó là những tập thể đã góp phần làm thay đổi diện mạo, tầm cỡ của ngành HKVN trong thời gian qua; Gần 400 hội viên cá thể là các giáo sư, PGS, TS, Thạc sỹ, kỹ sư, cử nhân, cán bộ kỹ thuật, giảng viên, cán bộ quản lý đầu ngành trong cả nước về hàng không và các lĩnh vực liên quan…Hội đã từng là cơ quan tư vấn phản biện cho 2 dự án qui hoạch mạng CHK, SB Việt nam và các dự án đầu tư xây dựng các CHK, SB, các dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật trong cả nước. Hội Khoa học và công nghệ hàng không Việt nam là tổ chức xã hội nghề nghiệp tập hợp những tập thể và cá nhân có trình độ, năng lực chuyên môn cao, có kinh nghiệm và uy tín về tư vấn phản biện các qui hoạch, thiết kế, xây dựng, khai thác… CHK, SB trong cả nước của ngành HKVN trong hơn 25 năm qua; Hội có đủ khả năng về mọi mặt tham gia các hoạt động tư vấn phản biện nếu được giao nhiệm vụ.
2.5. Về các vấn đề khác:
a) Tại sao phải lựa chọn địa điểm Long Thành?
- Sự phù hợp của Dự án với các chiến lược, quy hoạch phát triển kinh tế – xã hội.
- Bảo đảm quốc phòng – an ninh;
- Những tiêu chí, điều kiện tiền đề để trở thành một cảng trung chuyển hàng không quốc tế trong điều kiện hiện nay.
b) Làm tốt công tác triển khai dự án theo đúng qui hoạch:
- Vấn đề sử dụng đất, phương án giải phóng mặt bằng và tái định cư;
- Lựa chọn công nghệ, kỹ thuật và mô hình quản lý, vận hành, khai thác;
- Hiệu quả kinh tế – xã hội và hiệu quả đầu tư của Dự án;
- Tổng mức đầu tư và cơ cấu nguồn vốn đầu tư,
- Vấn đề huy động các nguồn vốn theo hình thức xã hội hóa.
c).Làm tốt công tác phổ biến kiến thức cho cộng đồng
-Thông tin, tuyên truyền, phổ biến kiến thức liên quan đến cộng đồng;
- Công khai, minh bạch trong quá trình triển khai nhằm tạo sự thống nhất , đồng thuận cao.
Việc đầu tư xây dựng CHKQT Long thành là hết sức cấp thiết, cần khẩn trương thông qua các thủ tục cần thiết theo đúng qui định của pháp luật. Cần nhớ rằng còn phải mất khá nhiều thời gian chúng ta mới có một CHKQT Long thành, trong lúc chúng ta đã lỡ nhịp nhiều lần, đã rất muộn so với các nước trong khu vực và thế giới. Mỗi chúng ta phải “ coi đây là dự án đặc biệt quan trọng cấp quốc gia, có ý nghĩa to lớn đối với sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước” để từ đó mỗi một thành viên, mõi một tập thể có quyết tâm cao trong hoàn thành nhiệm vụ được phân công để Việt nam sớm có một CHKQT Long thành xứng đáng với tầm vóc vươn lên của đất nước trong thế kỷ 21 !
TS.Trần Quang Châu - Chủ tịch Hội Khoa học và Công nghệ hàng không Việt Nam
