Ban Nghiên cứu Không quân – Tổ chức tiền thân đầu tiên của Không quân nhân dân và Hàng không dân dụng Việt Nam

Một trong những quyết sách thể hiện tầm nhìn ấy chính là việc thành lập Ban Nghiên cứu Không quân – tổ chức đầu tiên đặt nền móng cho sự ra đời và phát triển của Không quân nhân dân và ngành Hàng không Việt Nam.

Từ chỉ đạo của Bác Hồ đến quyết định lịch sử

Năm 1949, khi cuộc kháng chiến bước vào giai đoạn phát triển mạnh mẽ, Đại tướng Võ Nguyên Giáp cùng các đồng chí Hoàng Văn Thái, Phan Phác đã xin ý kiến Chủ tịch Hồ Chí Minh về việc thành lập cơ sở ban đầu của Không quân. Bác Hồ căn dặn: việc gì đã quyết tâm làm thì phải làm cho bằng được, trước hết cần khảo sát thực tế, đi từng bước vững chắc. Người chỉ rõ: “Bước đầu chỉ nên lập một Ban nghiên cứu, tổ chức một lớp gọi là lớp Không quân để phối hợp nghiên cứu, vừa học vừa làm.”

Thực hiện chỉ thị của Bác, ngày 9/3/1949, Đại tướng Võ Nguyên Giáp – Tổng Tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam đã ký quyết định thành lập Ban Nghiên cứu Không quân trực thuộc Bộ Tổng tham mưu. Đây là tổ chức đầu tiên đặt nền móng cho sự hình thành và phát triển của lực lượng Không quân nhân dân và ngành Hàng không Việt Nam sau này.

 

Những bước khởi đầu trong gian khó

Ban Nghiên cứu Không quân được giao nhiều nhiệm vụ quan trọng: xây dựng cơ sở ban đầu cho lực lượng không quân, nghiên cứu hoạt động của không quân Pháp để tìm biện pháp đối phó, chuẩn bị cơ sở vật chất và huấn luyện cán bộ kỹ thuật. Phương châm hoạt động của Ban là “từ nhỏ đến lớn, cụ thể, thiết thực, bí mật và phù hợp với tình hình kháng chiến”.

Đội ngũ cán bộ kỹ thuật được tuyển chọn từ nhiều đơn vị trong quân đội, một số từng học ở các trường kỹ nghệ và khí tượng. Đặc biệt, có một hàng binh người Đức, có tên Việt Nam là Nguyễn Đức Việt.

Trụ sở Ban đặt tại thôn Ngòi Liễm (Sơn Dương, Tuyên Quang), hoạt động bí mật dưới tên gọi “Nông trường thí nghiệm”.

Trong điều kiện thiếu thốn, dù gặp nhiều khó khăn, Ban vẫn nỗ lực nghiên cứu kỹ thuật máy bay, tổ chức bay thử nghiệm. Ngày 15/8/1949, chiếc Tiger Moth mang lá cờ đỏ sao vàng đã cất cánh trên bầu trời chiến khu. Dù chuyến bay chưa thành công về mặt kỹ thuật, sự kiện ấy đã gieo niềm tin về một ngày không xa Việt Nam sẽ làm chủ bầu trời của chính mình.

 

Ươm mầm thế hệ hàng không đầu tiên

Một trong những thành tựu nổi bật của Ban là việc thành lập Trường Không quân Việt Nam – nơi đào tạo đội ngũ cán bộ hàng không đầu tiên trong lịch sử nước ta. Trong điều kiện dã chiến vô cùng khó khăn, trường đã mở được hai khóa học:

•    Khóa I có 29 học viên, đào tạo trong 4 tháng.

•    Khóa II có 81 học viên, đào tạo chuyên sâu về hoa tiêu, khí tượng, kỹ thuật máy bay trong 6 tháng.

Các học viên được chọn từ các đơn vị trong và ngoài Quân đội, gồm các thanh niên có văn hóa, có sức khỏe, lý lịch rõ ràng. Một số học viên khi về học đã là cán bộ cấp tiểu đoàn, đại đội. Đội ngũ cán bộ phụ trách khóa II lấy trong số cán bộ tốt nghiệp khóa I. Đội ngũ giáo viên gồm số cán bộ cũ của Ban, còn một số nhân viên chuyên môn chọn trong số hàng binh là người Nhật, người Đức, người Áo, vốn trước đây đã phục vụ trong Không quân của họ.

Ý nghĩa lịch sử của một chặng đường ngắn ngủi nhưng vĩ đại

Dù chỉ tồn tại từ 1949 đến đầu năm 1952, Ban Nghiên cứu Không quân đã hoàn thành một sứ mệnh lịch sử quan trọng. Trong bối cảnh đất nước còn muôn vàn khó khăn, việc thành lập Ban thể hiện tầm nhìn chiến lược, sự chuẩn bị chủ động của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh cho tương lai xây dựng lực lượng không quân và ngành hàng không của đất nước.

Nhiều cán bộ chiến sĩ được đào tạo qua hai khóa học đầu tiên của Trường đã trở thành những hạt nhân xây dựng ngành Hàng không dân dụng và Không quân nhân dân Việt Nam sau này.

Từ nền móng đầu tiên đến bầu trời hội nhập

Hơn 75 năm kể từ khi Ban Nghiên cứu Không quân ra đời, ngành Hàng không Việt Nam đã có những bước phát triển vượt bậc. Từ những ngày “vừa học – vừa làm” trong rừng sâu Việt Bắc, hôm nay chúng ta đã xây dựng được hệ thống sân bay quốc tế hiện đại, đội ngũ phi công, kỹ sư, điều hành bay trình độ cao, làm chủ công nghệ tiên tiến và kết nối bầu trời Việt Nam với thế giới.

Không quân nhân dân Việt Nam đã trở thành lực lượng chính quy, tinh nhuệ, sẵn sàng bảo vệ vững chắc vùng trời Tổ quốc. Ngành Hàng không dân dụng cũng khẳng định vai trò là cầu nối giao thương, du lịch, hội nhập quốc tế, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao vị thế quốc gia trên trường quốc tế.

Ban Nghiên cứu Không quân – tổ chức tiền thân mang ý nghĩa lịch sử to lớn – chính là điểm khởi đầu cho hành trình làm chủ bầu trời của dân tộc Việt Nam. Từ những viên gạch đầu tiên ấy, ngành Hàng không Việt Nam đã vươn cao mạnh mẽ, trở thành niềm tự hào của đất nước, góp phần viết tiếp trang sử vẻ vang trên bầu trời Tổ quốc./.

(vatm.vn)